!! तमसोमा ज्योतिर्गमय !! : योगाचे जीवनातील महत्व

योगाच्या सान्निध्यात समतोल आणि सुदृढ जीवनाचा मार्ग

🌱 प्रस्तावना

आजच्या वेगवान जगात प्रत्येक जण मानसिक तणावाचा सामना करत आहे. वाढती स्पर्धा, बदलतं वातावरण, बैठं जीवन, तंत्रज्ञानाचा वाढता उपयोग आणि व्यस्त दिनक्रम आपले शारीरिक व मानसिक स्वास्थ्य हिरावून घेत आहे. अशा परिस्थितीत आपल्याला शरीर, मन आणि आत्म्याचा समतोल साधणाऱ्या साधनेचा आधार हवा आहे. तो आधार म्हणजेच ‘योग’. ‘योग’ म्हणजेच शरीर, मन आणि आत्म्याचा समतोल साधणारी साधना आहे. आपली भारतीय संस्कृती जगाला दिलेली ही अमूल्य देणगी आहे.

──────────────────────────────────────────────────────

📜 योगाचा प्राचीन इतिहास

योगाचा इतिहास सुमारे पाच हजार वर्षांपूर्वीचा आहे. सिंधू संस्कृतीतूनच योगासंबंधीचे पुरावे सापडले आहेत. वेद, उपनिषदे आणि भगवद्गीता या ग्रंथांतही योगाचा संदर्भ आहे. महर्षी पतंजली यांनी ‘योगसूत्रे’ या ग्रंथात योगाचा शास्त्रीय पाया घातला आहे. आदियोगी महादेवांना योगाचा आद्यगुरू मानले जाते. साधू-संत, ऋषिमुनींनी योगाचा अवलंब करून तो जगभर पोहोचविला आहे. काळानुरूप योगाचा अर्थ अधिक व्यापक झाला आहे. आज जगभरात शारीरिक, मानसिक आणि आध्यात्मिक स्वास्थ्य टिकवण्यासाठी योगाचा उपयोग केला जात आहे.

───────────────────────────────────────────────────────────

🏃 योगाचा शारीरिक आरोग्याशी संबंध

ताडासनामुळे शरीराचा समतोल साधून उंची वाढविण्यास आणि सांधे सुदृढ ठेवण्यास मदत होते. वृक्षासन मानसिक एकाग्रता वाढवून तणावमुक्त राहण्यास सहकार्य करते. भुजंगासन कंबरेचा कडकपणा दूर करून छाती खुलवते आणि श्वासाच्या प्रक्रियेला गती देते. पश्चिमोत्तानासन कंबरदुखी आणि पचनाच्या तक्रारींमध्ये फायदेशीर आहे. सेतूबंधासन कंबरेचा समतोल साधून शरीर सुदृढ ठेवते. मत्स्यासन थायरॉईड व घशाच्या समस्यांमध्ये उपयोगी आहे. कपालभाती आणि अनुलोम–विलोम श्वसनामुळे फुफ्फुसांची कार्यक्षमता वाढून मानसिक तणावाचा सामना करायला मदत होते.

───────────────────────────────────────────────────────────

🧘 मानसिक स्वास्थ्याचा संदर्भ

मानसिक स्वास्थ्याच्या दृष्टीनेही योगाचा उपयोग अमूल्य आहे. नियमित ध्यानामुळे मानसिक तणावावर नियंत्रण मिळवता येते. चिंता, नैराश्य आणि चिडचिडेपणा कमी होतो. निर्णयक्षमता वाढून मानसिक एकाग्रता वाढते. रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत राहून लहान-मोठे आजार लांब राहतात. लठ्ठपणा, मधुमेह, उच्च रक्तदाब अशा अनेक व्याधींवरही योगाचा उपयोग होतो. मानसिक समतोल साधून आपले जीवन अधिक समृद्ध होते. या साऱ्या प्रक्रियेमुळे शरीर आणि मनाचा समतोल साधण्यासाठी योग अतिशय महत्त्वाचा आहे.

───────────────────────────────────────────────────────────

🌍 आजच्या युगातील योगाचे महत्त्व

आजच्या युगात बदलत्या जीवनशैलीमुळे आपले शारीरिक कष्ट कमी झाले आहेत. संगणक, मोबाईल अशा साधनांमुळे मानसिक तणाव वाढत आहे. बैठ्या जीवनशैलीमुळे लठ्ठपणा, हृदयरोग आणि मधुमेहासारखे आजार वाढत आहेत. अशा परिस्थितीत योग आपला आधार आहे. तो शरीराच्या सुदृढतेबरोबरच मानसिक समतोल साधतो. आज शाळा-महाविद्यालयांत योगाचा समावेश करण्यात आला आहे. खेळाडूंच्या मानसिक आणि शारीरिक तंदुरुस्तीसाठी योगाचा उपयोग होतो. अनेक कंपन्यांत कर्मचाऱ्यांसाठी विशेष योग सत्रे घेतली जातात. ‘जागतिक योग दिना’मुळे योगाचा व्यापक प्रसार झाला आहे. जगभरातील अनेक देशांनी योगाचा आपलासा करून तो आपल्या जीवनाचा हिस्सा केला आहे. आजच्या काळात मानसिक सहनशीलता वाढवण्यासाठी योगाचा उपयोग अपरिहार्य आहे. व्यक्तिगत आणि सामाजिक स्वास्थ्य घडवण्यात योगाचा मोठा वाटा आहे. म्हणूनच प्रत्येकाने आपल्या दैनंदिन जीवनात योगाचा समावेश करायला हवा.

───────────────────────────────────────────────────────────

🌅 समारोप

योग म्हणजेच शरीर, मन आणि आत्म्याचा समतोल साधणारी साधना आहे. तो आपल्याला तणावमुक्त राहून समृद्ध जीवन जगण्याचा मार्ग दाखवतो. नियमित साधनेमुळे आपले व्यक्तिमत्त्व खुलून दिसते. बदलत्या काळात आपले मानसिक आणि शारीरिक स्वास्थ्य टिकवण्यासाठी योगाचा आधार घ्यायला हवा. व्यक्तिगत स्वास्थ्यासोबतच सामाजिक स्वास्थ्य घडवण्यातही योगाचा महत्त्वाचा वाटा आहे. म्हणूनच प्रत्येकाने आपल्या जीवनाचा एक हिस्सा म्हणून योगाचा समावेश करायला हवा. चला तर मग, योगाचा अंगिकार करून सुदृढ, समतोल आणि समृद्ध जीवनाचा आनंद लुटूया!